L'ecole de Francefort. Dialectique de la particularite, Paris (éditions universitaires) 1994.
(1974)
[Conclusion] Niniejsza monografi a dowodzi, że inspirowana myślą Ericha Fromma teoria i praktyka edukacji może znaleźć w niej reprezentującą orientację emancypacyjną w krytycznej teorii edukacji spojną i wartościową wykładnię. Wskazuje także, że zaproponowany przez niego zbior ustaleń i rozwiązań bez większych przeszkod może stanowić dla pedagogiki ogolnej, teorii wychowania, jak rownież oddziaływań służących formowaniu całokształtu zdolności życiowych człowieka rezerwuar jednostkowych zapożyczeń. Ponadto dowodzi, że formułowane w jego książkach sądy i stawiane tam tezy pozostają istotnym źrodłem dla dalszego namysłu w pedagogice krytycznej, fi lozofi i edukacji oraz podejmowanych badań w rożnych obszarach nauk o wychowaniu. Wskazany i potencjalny wkład Fromma do pedagogiki ujęty w tej książce, ustalony na podstawie kompleksowego opracowania jego myśli, daje się sprowadzić do listy kilku złożonych zagadnień rozwiniętych w poszczegolnych rozdziałach, takich jak: koncepcja natury człowieka, jego rozwoju, podmiotowości, zdrowia oraz ideału wychowania; teoria społeczeństwa i jego wpływu na kształtowanie się osobowości oraz zdolności życiowych człowieka; dialektyczna koncepcja zmiany społecznej oraz miejsca i roli w niej edukacji; teoria jednostkowej i społecznej alienacji; koncepcja emancypacji przez edukację; teoria ruchu emancypacyjnego; koncepcja nauczyciela jako transformatywnego intelektualisty; teoria utopii społecznej; koncepcja doktryny pedagogicznej i ich powiązania w ideologii edukacyjnej radykalnego humanizmu; ogolna teoria ideologii; koncepcja ukrytego programu edukacji oraz kryteriow ich krytyki; teoria pedagogii azylu. Należy zaznaczyć, że konsekwentna realizacja zadania badawczego wymagała nie tylko rekonstrukcji, analizy i odczytania koncepcji Fromma, jej kontekstu fi lozofi cznego oraz wpływu środowisk intelektualnego i kulturowego, z jakich się wywodzi, ale w kilku przypadkach również określenia, referowania czy wskazania stanu aktualnej dyskusji w pedagogice oraz poszczególnych naukach humanistycznych i społecznych na temat zagadnień, do których nawiązuje w swoich interdyscyplinarnych z założenia pismach. Innymi słowy, zadanie wymagało dostosowania się do okoliczności warunkujących podjętą pracę przekładu, by możliwe było prawidłowe przedstawienie konsekwencji myśli Fromma dla pedagogiki oraz jej adaptacja na gruncie dyscypliny i zgodnie z obowiązującymi w niej stanem wiedzy i regułami metodologicznymi.